Vaandels en vendelzwaaien

Een vaandel is een luxe banier dat zich duidelijk onderscheid van een vlag. Van oudsher vervult het vaandel een belangrijke herkenningsteken voor defensie, gilden en schutterijen. In het roemruchte verleden drukte het vaandel de nationaliteit van een (oorlogs)schip uit, of kon je er een militaire eenheid zoals cavalerie of artillerie mee herkennen. Volgens sommigen hebben de kruistochten het vaandel naar onze streken gebracht.

Het vaandel: een belangrijk herkenningsteken

Vanuit de schutterij en gilden drong het gebruik van het vaandel door in kerken. In de tijd van de reformatie beschermden gilden katholieke geestelijken. Na die roerige tijd kregen de gilden een andere functie: als erewacht bij bijzondere kerkelijke vieringen. Broederschappen, in de Middeleeuwen ontstaan, lieten hun patroon borduren op hun banier. Deze vaandels werden dan ook met trots meegedragen in processies.

Vaandelzwaaien, of vendelen

Het vaandel kreeg dus steeds meer een ceremoniële functie. En nog steeds worden vaandels in optochten en bijeenkomsten fier getoond. In kerkelijke processies, zoals de Sint Jansprocessie in Laren, tijdens de jaarlijkse Veteranendag, met Prinsjesdag of met carnavalsoptochten in Noord-Brabant en Limburg zijn prachtige ontworpen vaandels te zien.

En niet alleen te zien maar ook actief gebruikt. Het vaandelzwaaien is een vak apart. Er is een apart woord voor: vendelen. In landen als Duitsland, Zwitserland, Belgie en ook Nederland wordt actief gevendeld. De betekenis is eveneens kerkelijk: het vendelen van links naar rechts wordt gezien als een gebed tussen het goede en het kwade.

Het vaandelzwaaien is nog steeds te zien op schuttersfeesten en tijdens processies, vooral in Noord-Brabant.